قرائت قرآن
قرائت قرآن برای اتصال وجودمان به قرآن و نورانیت آن
وصیت حضرت علی علیه السلام در مورد عمل به قرآن
حمد و ستایش گفتاری و جوارحی
فیلم جلسه سوم
درس تفسیر قرآن استاد محقق حاج شیخ محمدعلی بهبهانی
صوت جلسه سوم
متن جلسه سوم
گفته شد که ما وظیفههایی در برابر قرآن داریم، اوّلش قرائت بود، دوّم تعلیم و تعلم قرآن بود که در جلسه قبل صحبت شد. سومین وظیفۀ ما عمل به قرآن است. تمام اینها مقدمه برای عمل به قرآن بود. ابتدا باید قرآن را بخوانیم و نورش را درون دلمان بیندازیم. نور که آمد، انسان را روشن و نورانی میکند و میتواند نور را منعکس کند. انسان مثل آینه است، وقتی بر وجود او نور افتاد، آینۀ وجودش نور را بازتاب میدهد. هر چه نوری که بر وجود او میتابد قویتر باشد، نوری که از وجود انسان دیده میشود، قویتر است. پس از افتادن نور در دل انسان، مرحلۀ یادگیری و تعلّم است. مرحلۀ بعد، تعلیم و آموزش به دیگران است. پس از طی این مراحل میرسیم به اصل یعنی که عمل به قرآن است که وجودمان قرآنی بشود. قرائت، تعلّم و تعلیم کافی نیست، اینها همه مقدمۀ عمل به قرآن است، تا وجودمان قرآنی شود.
نظام آفرینش کتاب خدا و موجودات کلمات این کتاب
قرآن کلام خداوند است. همۀ ما در این نظام آفرینش که کتاب خداوند است، کلمه هستیم. هر موجودی که در این عالم دیده میشود کلمۀ خداوند است. قرآن کلام جامع خداوند است که همۀ موجوداتی که کلمات خداوند متعال هستند را دربرگرفته است. باید سعی کرد که جایگاه خود را قرآنی کرد. یعنی هر کدام از ما یک کلمهای شویم که درون قلبمان قرآن داشته باشد. و نور و رحمت خدا را نشان دهد.
عمل به قرآن در کلام امیرمؤمنان%
عمل به قرآن بسیار مهم است. امیرمؤمنان% در ماه مبارک رمضان وقتی آن ضربت به سر مبارکشان وارد شد، در وصیّتی به فرزندان خود، سفارش قاتل خود را کردند. وقتی برای ایشان شیر آورده بودند، فرمودند به ابن ملجم شیر دادید؟ اوّل به قاتلش شیر را میدهد، بعد خود مینوشند. در همان حال وصیّت کرده و فرمودند: «أوصِيكُم بِتَقوَي الله» سفارش میکنم شما را به تقوای الهی. در همان وصیت میفرمایند: «اللَّهَ اللَّهَ فِي الْقُرْآنِ فلَا يَسْبِقُكُمْ بِالْعَمَلِ بِهِ أحدٌ غَيْرُكُمْ» خدا را خدا را دربارۀ قرآن. یعنی در ارتباط با قرآن خدا را در نظر بگیرید، توجّه داشته باشید به خدا، خدا را در نظر بگیرید در مورد قرآن و توجّه کنید که قرآن را رها نکنید. یک وقت در عمل کردن به قرآن، غیر شما بر شما سبقت نگیرد. تعبیر امیرمؤمنان% این است که هیچ کس در عمل به قرآن نباید بر شما پیشی بگیرد. ما باید این گونه باشیم و به قرآن عمل کنیم. مبادا یک کسی که اصلاً خدا را قبول ندارد، صفت و فعل خوبی که در قرآن آمده، در وجود او بوده باشد و در وجود ما نباشد. ما قرآن را میخوانیم که عمل کنیم. مثلاً قرآن به رعایت حال پدر و مادر سفارش کرده است. نباید ما کمتر از یک کافر که خدا را قبول ندارد باشیم، و او بهتر از ما به پدر و مادرش خدمت کند. یعنی در این قسمت قرآن مقدّم بر ما میشود و سبقت بر ما میگیرد. ما باید در خدمت به پدر و مادر محبّت به برادران ایمانی، مهربانی و شفقت به همۀ خلق از همه بهتر بوده و در نشر خوبیها از همه مقدم باشیم. إنشاءالله خداوند متعال این حالت را در وجود ما قرار دهد. قرآن که میخوانیم برای این است که وجود ما قرآنی شود.
حمد قولی و فعلی
چگونه وجود انسان قرآنی میشود؟ ما به تفسیر سورۀ حمد که وارد شدیم، این نکته را متذکّر خواهیم شد که حمد به چه معناست؟ حمد یعنی ستایش کردن. حمد، ستایش کردن خداست. یک وقتی ستایش میکنیم با زبانمان و میگوییم خدایا الحمدلله. این، یک نوع ستایش کردن گفتاری است. چگونه به حمد عمل کنیم؟ وقتی صفات زیبای خدا در وجود و رفتارمان تجلی کرد، به حمد عمل کردهایم. میگوییم خدا اهل بخشایش است و از گناه بندگانش میگذرد، اهل رأفت است، رؤوف و رحیم است. گاهی خدا را به دلیل این صفات با زبان حمد میکنید، مثلاً میگویید: الحمدلله که تو رؤوفی، الحمدلله که تو رحیمی، الحمدلله که تو بندگان خودت را میبخشی. گاهی هم این صفات خدا در وجود خودت تجلی میکند. مثلاً کسی که در حقّ تو بدی کرده، او را میبخشی، این مصداق حمد فعلی خداوند است. نمود حمد در وجود خودمان است که اگر کسی در حقّ من و شما بدی کرده باشد، از او بگذریم عفو کنیم، با رأفت و مهربانی با او برخورد کنیم. مهربانی صفت خداست، یکی از صفات خدا این است که اگر کسی به او بدی کند او با خوبی جواب میدهد؛ «یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئَاتِهِمْ حَسَنَات»(الفرقان:70) خداوند به مؤمنان هم سفارش کرده اگر کسی به شما بدی کرد، با خوبی جواب دهید. این، صفت خدایی است. باید تلاش کنیم که این صفات خدایی را در وجودمان بیاوریم. وقتی خدا چنین میکند، من و شما هم اگر به حمد عمل کنیم، باید آن صفات و کارهای خدایی را در وجودمان پیاده کنیم تا وجودمان قرآنی شود. مثلاً خداوند محسن است در صفات و افعالش، خلقتش زیبا است و احسن الخالقین است، در برخوردش با مؤمنان هم محسن است، با همۀ خلقش با احسان برخورد میکند، حتّی با کفار. ما هم باید سعی کنیم صفت احسان را در وجودمان متجلی کنیم، در این صورت حمد فعلی خدا را به جا آورده و به قرآن عمل کردهایم.
همۀ اینها مقدّمۀ برای عمل به قرآن است. ما میخواهیم در زندگیمان به قرآن عمل کنیم. در این ماه مبارک رمضان و در این مجالسی که و قرآن میخوانید، به این نیت بخوانیم که قرآن را یاد گرفته و به دیگران یاد دهید و به آن عمل کنیم. باید خود را در محضر خدا بدانیم و با کسانی که این صفت را دارند، مجالست و همنشینی باشیم. از حضرت عیسی% پرسیدند: «مَن نُجَالِس؟» با چه کسی نشست و برخاست داشته باشیم؟ ایشان فرمودند: «مَنْ يُذَكِّرُكُمُ اللَّهَ رُؤْيَتُهُ» با کسی که دیدنش شما را به یاد خدا میاندازد. خدا بندگانی دارد که دیدن آنها شما را به یاد خدا میاندازد، به دلیل اینکه وجودشان قرآنی شده است و به قرآن عمل کردهاند. عمل کردن به قرآن یعنی صفت خدا را نشان دادن و کار خدایی کردن. افرادی که نگاه کردن به آنها انسان را به یاد خدای متعال میاندازد، هم صفت خدا را دارند و هم کار خدایی انجام میدهند. وقتی قرآن میخوانیم مثل این است که با خدا همنشین شدهایم. در ضمن با کسانی رفت و آمد کنید که شما را به یاد خدا بیندازند و گویی خدا را به شما نشان میدهند، صفات خدا و عمل خدا را به شما نشان میدهند.
[1] (آل عمران:١٠٣)
[2]. تفسير المحيط الأعظم، سيد حيدر آملی، ج1، ص21 و ص203 و ج4، ص312؛ عوالی اللئالی، أحسائی، ج4، ص107؛ تفسير صافی، فيض كاشانی، ج1، ص31؛ تفسير صافی، فيض كاشانی، ج1، ص59.
[3] تفسير فرات الكوفي، ص: 17
[4] . مجازات النبوية، شريف رضی، ص51؛ تفسير مجمع البيان، شيخ طبرسی، ج1، ص27؛ مناقب آل أبي طالب، ابن شهر آشوب، ج1، ص321؛ تفسير صافی، فيض كاشانی، ج1، ص1 – 2؛ تفسير برهان، سيد هاشم بحرانی، ج1، ص47؛ بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج40، ص157 و ج89، ص93.
منابع اهل تسنن: تفسير ثعالبی (جواهر الحسان في تفسير القرآن)، ج1، ص53؛ إتقان فی علوم القرآن، سيوطی، ج2، ص493.
[5] الدعوات للراوندی،ص292
[6] بحارالانوار،ج75،ص380
یک پاسخ
سلام بنده از قرآن خواندن بسیار غافل هستنم
به نظر شما چه کاری می توانم انجام دهم تا توفیق پیدا کنم؟