اشتمال اسم الله بر عوالم توحید
اشتمال بسم الله الرحمن الرحیم بر عوالم خلقت و مُلک الهی
رحمت، منشأ خلقت
یک شعبه از صد شعبه رحمت الهی، #مبدأ تمام محبتها
آثار و ثواب بسم الله الرحمن الرحیم
حرز بودن بسم الله الرحمن الرحیم
فیلم جلسه بيست و پنجم
صوت جلسه بيست و پنجم
بحث در جلسات قبل درباره بسم الله الرحمن الرحیم بود. دربارۀ اینکه این آی شریفه با اسم الله عوالم توحید را در برگرفته و با اسم الرحمن و الرحیم عالم خلقت را دربرگرفته است. گفته شد رحمت خدا یکی از صفت بزرگ الهی است که منشأ خلقت است و خلقت خدا بر اساس رحمت است. خدای تبارک و تعالی با دو شعبۀ رحمت خودش کتاب آفرینش را شروع کرده است. تک تک موجودات کتاب آفرینش و هستی با رحمانیت خدا به وجود آمده‌اند و کسی مشمول رحیمیت خدای متعال می‌شود که بر اساس رحمت خدا حرکت کند و به دیگران رحم کند. چنین شخصی مشمول رحیمیت خدا می‌شود و به طرف خدا برمی‌گردد. خدای متعال دوست دارد اسماء خودش در وجود ما متجلی شود و ما متخلّق به آنها شویم.
در روایت داریم: «إِنَّ اللَّهَ (عَزَّ وَ جَلَّ) رَحِيمٌ، يُحِبُ كُلَ رَحِيم»[1] این روایت بسیار زیباست و باید سرلوحۀ زندگی همه قرار بگیرد. یعنی خدا رحیم است و هر کسی را هم که رحیم باشد دوست دارد. رحم و مهربانی به دیگران شعبه‌ای از رحمت خداست. روایت داریم که خدای تبارک و تعالی صد شعبه از رحمت دارد که یک شعبۀ آن را بین تمام مخلوقات تقسیم کرده است. یعنی یک جزء از آن رحمت سبب ایجاد محبت درون همه مخلوقات و موجودات شده است. به واسطه این یک شعبه مادران کودکان خود را دوست دارند. حتی در روایت دارد وقتی می‌بینید در حیوانات هم یک نوع محبت و عطوفتی است نسبت به بچه‌های خودشان این هم از رحمت خداست. سرچشمۀ همه این محبتها محبت و رحمت الهی است.
حمد خدا سرچشمه کتاب تکوین و تدوین
نکتۀ مهمی که در اینجا باید متذکر شویم این است که مبدأ کتاب تکوینی و خلقت خدا رحمت است. ما نیز در ابتدای کتاب آفرینش باید حمد خدا را به جای بیاوریم به سبب همۀ رحمت‌هایی که به ما مبذول داشته است. کتاب تدوین خدا یعنی قرآن هم با حمد خدای متعال شروع می‌شود و اولین مخلوق خدا یعنی پیغمبر اکرم$ نیز نام مبارکشان احمد و محمّد باید باشد.
خدا آفرینش خود را با رحمت شروع کرده است و پیامبری که نامش از حمد گرفته شده است نیز باید با رحمت سیر و حرکت کند. در قرآن می‌فرماید: «وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ»(انبیاء: 107) این رحمت منشأ محبّت است که صد شعبه دارد و یک شعبه در میان همه مخلوقات خدا از ابتداء تا انتهاء تقسیم شده است. ببینید این یک شعبه چه محبتی در عالم ایجاد کرده است. در روز قیامت نود و نه شعبۀ دیگر به مخلوقات عرضه می‌شود که چه دریایی از محبّت بین بندگان و خدای متعال است.
تمسک به رحمت الهی در مقام معرفت و عمل
ما باید به صفت رحمت هم در مقام معرفت و هم در مقام عمل متمسّک شویم. رحمت الهیه در مقام معرفت یعنی آن صفتی که شما را خلق کرد، صفتی که به واسطه آن به دیگران محبّت می‌کنید، صفتی که به واسطۀ این صفت به طرف خدا حرکت می‌کنید. این صفت بسیار مهم است.
خدای متعال همه چیز را با رحمت شروع کرده است. در دعای مأثور میخوانیم «یَا مَنْ سَبَقَتْ رَحْمَتُهُ غَضَبَهُ»[2]آنچه در آخر سوره حمد از آن صحبت می‌شود یعنی مغضوب علیهم و کسانی که خداوند به آنها غضب کرده است یک طائفۀ خاصی هستند که بدی و فساد را دوست دارند. به جای اینکه خدا و رحمتش را دوست داشته باشند به طرف بدی‌ها تمایل دارند. کسانی که به جای حرکت به طرف نور به طرف ظلمت حرکت می‌کنند. دشمنان خدا و اهل بیت( کسانی هستند که خودشان به طرف ظلمت می‌روند با اینکه نور را می‌دیدند. پس ان شاء الله با این ذکر شریف بسم الله الرحمن الرحیم خودمان را غوطه‌ور در رحمت خدا بکنیم.
در روایت از امیرالمؤمنین% نقل شده است: «فقُولُوا عِنْدَ افْتِتَاحِ كُلِّ أَمْرٍ صَغِيرٍ أَوْ عَظِيمٍ «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيم» هر کاری بزرگ و کوچکی که می‌خواهید انجام دهید با این ذکر شروع کنید. همانطور که خدا خلقت ما را با رحمت خودش شروع کرد. حقیقت اسم الله وقتی می‌خواهد در این عالم این خلقت را انجام دهد به واسطه رحمت رحمانیه، ما هم باید بسم الله الرحمن الرحیم بگوئیم. حال این چه معنایی دارد؟ حضرت در ادامه روایت می‌فرماید: «أَيْ أَسْتَعِينُ عَلَى هَذَا الْأَمْرِ بِاللَّهِ الَّذِي لَا يَحِقُّ الْعِبَادَةُ لِغَيْرِهِ الْمُغِيثِ إِذَا اسْتُغِيثَ الْمُجِيبِ إِذَا دُعِي..».[3] یعنی در واقع، چنین گفته‌اید: بر این کار، استعانت و یاری از خدا می‌طلبم. خدایی که پرستش و بندگی غیر او، جایز نیست! خدایی که هر آنگاه که از او دادخواهی شود، دادرس است! هرگاه خوانده شود، پذیرا و جوابگوست.
در روایت دارد که هر زمان بسم الله الرحمن الرحیم بگویید بإزای هر حرفی چهار هزار حسنه به شما عطاء می‌شود و چهار هزار سیّئه از شما محو می‌کنند و چهار هزار درجه برای شما بالا می‌برند.
در روایت دیگر خدای تبارک و تعالی به حضرت سلیمان% فرمودند: آن ملکی که تو داری (مُلک با آن عظمت) اگر هزار برابر او را صدقه دهی، آن کسی که ذکر شریف بسم الله الرحمن الرحیم که البته این را عرض کنم با شرایطش، ثواب او هزار برابر بیشتر از آن کسی است که هزار برابر ملک تو را صدقه داده باشد این نکته بسیار مهم است روایتی که دارد قال الله تعالی وقتی حضرت سلیمان گفت خدایا این بسم الله الرحمن الرحیم که به من دادی از ملک من بالاتر است خدا می فرماید یا سلیمان و کیف لا اکون کذلک و ما من عبد ولا امه ثمانی بها هیچ بنده ای چه مرد باشد چه زن بوده باشد من را به این اسم نخوانده “إِلَّا أَوْجَبْتُ لَهُ مِنَ الثَّوَابِ” ثوابی به او می دهم “أَلْفَ ضِعْفِ” هزار برابر چه کسی؟ هزار برابر “مَا أُوْجِبُ لِمَنْ تَصَدَّقَ بِأَلْفِ ضِعْفِ مَمَالِکِکَ” به آن کسی که هزار برابر ممالک تو را صدقه داده باشد این قدر این ملک، ملک عظیم است و این قدر این ثواب بالاست در لحظات مختلف گفتند با این بسم الله بوده باشید گفتند وقتی که وضو می گیرید بسم الله الرحمن الرحیم بگویید “طَهُرَت أعضاؤُهُ كُلُّها مِنَ الذُّنوبِ” بسم الله الرحمن الرحیم رحمت خداست طهارت می دهد به شما، رحمت خدا پاکی می دهد رحمت خدای تبارک و تعالی شامل حالتان می شود در موقع خواب می گویید بسم الله الرحمن الرحیم، این بسم الله الرحمن الرحیم «يَقُولُ اللهُ: يا مَلائِكَتي اُكتُبُوا بِالحَسَناتِ نَفَسَهُ إلَي الصَّباحِ» می فرماید برای هر نفسش تا صبح حسنات بگویید این هم درباره این ذکر، که چقدر آثار دارد ملائکه برای شما تسبیح می گویند و وقتی هم که چیزی را می نویسید فرمودند از حق قلم بر کسی که این قلم را بدست می گیرد این است که “إذا كَـتَبَ أَنْ يَبدَأَ بِبِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ” با بسم الله الرحمن الرحیم شروع کنید نوشتن را و این را بدانید هر کسی به دنبال یک حرز است در این مشکلات در این سختی ها در این خطراتی که در جامعه هست دنبال یک حرز است یک سری چیزهایی را خدای تبارک وتعالی برای ما حرز قرار داده یکی از آن حرزها بسم الله الرحمن الرحیم است در دنیا می خواهید محفوظ باشید بسم الله الرحمن الرحیم فرمودند: «أَنَّ الْبَسْمَلَةَ أَمَانٌ» بسم الله الرحمن الرحیم که خلاصه اش را می گویند بسمله این امان است این ایمن می کند شما را، از خطرات ایمن می کند خودتان را به خدا وصل کنید به هر دین و مسلکی که انسان بوده باشد خودش را به خدا وصل کند در مسیر برود خدا راه هدایت را برایش می فرستد خودتان را وصل کنید خدا ایمنتان می کند از بدی ها از خطرات ایمن می کند فقط با صداقت با ادب با صداقت با ادب با انسانیت رو کنیم به طرف خدا، خدا برای ما امان می فرستد بسمله امان است برای همه ما و باعث می شود که این بدی ها از زندگی ما برطرف شود یک نکته هایی هم درباره حروف بسمله هست که فقط من خیلی اجمالی بگویم بسم الله الرحمن الرحیم نوزده حرف دارد در روایت دارد که جهنم نوزده درب دارد اینکه می گویم امان است در روایت دارد که آن دربهای جهنم را برای انسان میبندد نوزده درب جهنم بسته می شود با این بسم الله الرحمن الرحیم خدای تبارک و تعالی بدی ها را از شما دور می کند خدای تبارک و تعالی خوبی ها را در زندگی ما انشاءالله بواسطه این ذکر پیاده می کند و به ما هم تاکید کردند فرمودند وقتی که می خواهید به طرف خدا حرکت کنید با این ذکر بسم الله الرحمن الرحیم، انشاء الله بلند، جهری، آشکار بگویید در اول امور آشکار بگویید انشاء الله خدای تبارک و تعالی با آن الطاف خودش شما را غوطه ور در رحمت خودش می کند.
[1] امالی طوسی:516
[2] مصباح المتهجد شیخ طوسی، ج2،ص697
[3]. تفسير إمام عسكری، ص28؛ کتاب التوحيد، شيخ صدوق، ص232؛ وسائل الشيعة، حر عاملی، ج7، ص169؛ فصول المهمة فی أصول الأئمة، حر عاملی، ج3، ص284؛ بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج89، ص233؛ تفسير نور الثقلين، شيخ حويزی، ج1، ص13؛ تفسير كنز الدقائق، شيخ محمد قمی مشهدی، ج1، ص35.