قیم قرآن)
مشاهده دوره جامع تفسیر قرآن
قیّم قرآن چه کسی است؟ بر طبق روایت صحیحه، باید قرآن، قیّمی داشته باشد، چرا که هر فرقه‌ای به قرآن تمسّک می‌نمایند و باید خداوند متعال حجّتی بر حقایق و معانی آیات قرآنی قرار دهد که همه به او رجوع نموده و تفسیر وحی را از او بیاموزند و این شخصیّت باید عالم به تمام حقایق قرآن باشد؛ در روایات منصور بن حازم چنین آمده است که قیِّم قرآن، امیرالمؤمنین علیّ بن أبی طالب علیه السلام است، و امام صادق علیه السلام این مطلب را تأیید فرمودند.
مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام إِنَّ اللَّهَ أَجَلُّ وَ أَكْرَمُ مِنْ أَنْ يُعْرَفَ بِخَلْقِهِ بَلِ الْخَلْقُ يُعْرَفُونَ بِاللَّهِ. قَالَ: صَدَقْتَ. قُلْتُ: إِنَّ مَنْ عَرَفَ أَنَّ لَهُ رَبّاً، فَيَنْبَغِي لَهُ أَنْ يَعْرِفَ أَنَّ لِذَلِكَ الرَّبِّ رِضًا وَ سَخَطاً وَ أَنَّهُ لَا يُعْرَفُ رِضَاهُ وَ سَخَطُهُ إِلَّا بِوَحْيٍ أَوْ رَسُولٍ فَمَنْ لَمْ يَأْتِهِ الْوَحْيُ فَقَدْ يَنْبَغِي لَهُ أَنْ يَطْلُبَ الرُّسُلَ فَإِذَا لَقِيَهُمْ عَرَفَ أَنَّهُمُ الْحُجَّةُ وَ أَنَّ لَهُمُ الطَّاعَةَ الْمُفْتَرَضَةَ وَ قُلْتُ لِلنَّاسِ: تَعْلَمُونَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله كَانَ هُوَ الْحُجَّةَ مِنَ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ؟ قَالُوا: بَلَى. قُلْتُ: فَحِينَ مَضَى رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مَنْ كَانَ الْحُجَّةَ عَلَى خَلْقِهِ؟ فَقَالُوا: الْقُرْآنُ. فَنَظَرْتُ فِي الْقُرْآنِ فَإِذَا هُوَ يُخَاصِمُ بِهِ الْمُرْجِئُ وَ الْقَدَرِيُّ وَ الزِّنْدِيقُ الَّذِي لَا يُؤْمِنُ بِهِ حَتَّى يَغْلِبَ الرِّجَالَ بِخُصُومَتِهِ فَعَرَفْتُ أَنَّ الْقُرْآنَ لَا يَكُونُ حُجَّةً إِلَّا بِقَيِّمٍ فَمَا قَالَ فِيهِ مِنْ شَيْءٍ كَانَ حَقّاً فَقُلْتُ لَهُمْ مَنْ قَيِّمُ الْقُرْآنِ؟ فَقَالُوا: ابْنُ مَسْعُودٍ قَدْ كَانَ يَعْلَمُ وَ عُمَرُ يَعْلَمُ وَ حُذَيْفَةُ يَعْلَمُ. قُلْتُ: كُلَّهُ؟ قَالُوا: لَا. فَلَمْ أَجِدْ أَحَداً يُقَالُ إِنَّهُ يَعْرِفُ ذَلِكَ كُلَّهُ إِلَّا عَلِيّاً علیه السلام وَ إِذَا كَانَ الشَّيْءُ بَيْنَ الْقَوْمِ فَقَالَ هَذَا لَا أَدْرِي وَ قَالَ هَذَا لَا أَدْرِي وَ قَالَ هَذَا لَا أَدْرِي وَ قَالَ هَذَا أَنَا أَدْرِي، فَأَشْهَدُ أَنَّ عَلِيّاً علیه السلام كَانَ قَيِّمَ الْقُرْآنِ وَ كَانَتْ طَاعَتُهُ مُفْتَرَضَةً وَ كَانَ الْحُجَّةَ عَلَى النَّاسِ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ أَنَّ مَا قَالَ فِي الْقُرْآنِ فَهُوَ حَقٌّ. فَقَالَ علیه السلام: رَحِمَكَ اللَّهُ.[1]
منصور بن حازم گويد: به امام صادق علیه السلام عرض كردم: خدا برتر و بزرگوارتر از اين است كه به خلقش شناخته شود، بلكه خلق به خدا شناخته می‌شوند، فرمود: راست گفتى. عرض كردم: كسى كه بداند براى او پروردگاري است سزاوار است كه بداند براى آن پروردگار رضا و خشم است، و رضا و خشم او جز به وسيله وحى يا فرستادۀ او معلوم نشود. و كسى كه بر او وحى نازل نشود بايد كه در جستجوى پيغمبران باشد و چون ايشان را بيابد، بايد بداند كه ايشان حجت خدايند و اطاعتشان لازم است، من به مردم گفتم: آيا شما ميدانيد كه پيغمبر حجت خدا بود در ميان خلقش؟ گفتند: آرى. گفتم: چون پيغمبر درگذشت، حجت خدا بر خلقش كيست؟ گفتند: قرآن، من در قرآن نظر كردم و ديدم مرجئه و تفويضى مذهب و زنديقى كه به آن ايمان ندارد، براى مباحثه و غلبه بر مردان در مجادله به آن استدلال ميكنند، پس دانستم كه قرآن بدون قيم (كه آن را طبق واقع تفسير كند) حجت نباشد و آن قيم هر چه نسبت به قرآن گويد حق است، پس به ايشان گفتم: قيم قرآن كيست؟ گفتند: ابن مسعود قرآن را میدانست، عمر هم میدانست، حذيفة هم میدانست، گفتم تمام قرآن را؟ گفتند: نه، من كسي را نديدم كه بگويد كسى جز على علیه السلام تمام قرآن را میدانست و چون مطلبى ميان مردمى باشد كه اين گويد: نميدانم و اين گويد نميدانم و اين گويد نميدانم و اين (امیر المؤمنین على علیه السلام) گويد ميدانم، پس گواهى دهم كه على علیه السلام قيم قرآن باشد و اطاعتش لازم است و اوست حجت خدا بعد از پيغمبر بر مردم و اوست كه هر چه نسبت به قرآن گويد حق است، حضرت فرمود: خدايت رحمت كند.[2]
همتای امیر مؤمنان علیه السلام
امیرمؤمنان علیه السلام همتایی می خواهد که در رتبۀ او و همراه او باشد؛ اگر علیّ بن أبی طالب علیه السلام نبود، از زمان آدم تا قیام قیامت فاطمۀ زهرا علیه السلام همتایی نداشت. این دو نور بی همتا، به حکم کفویّت، در تمامی عوالم الهی، همیشه با هم، در رتبۀ واحده هستند، و هیچ وقت در رتبۀ وجودی، از یکدیگر جدا نمی شوند، لذا تحمّل فراق ظهور جسمانی فاطمۀ زهرا علیها السلام برای امیرالمؤمنین علیه السلام بسیار سخت و جانسوز است.
[1]. الكافي (ط – الإسلامية)، ج1، ص: 169
[2]. أصول الكافي، ترجمه مصطفوى، ج1، ص: 238